Kraljevina Jugoslavija i SSSR: 1929-1935

Petrović, Dragan (2019) Kraljevina Jugoslavija i SSSR: 1929-1935. Institut za međunarodnu politiku i politiku, Beograd. ISBN 978-86-7067-263-5

Text Kraljevina Jugoslavija i SSSR 1929-1935.pdf - Published Version Available under License Creative Commons Attribution Non-commercial No Derivatives. Download (5MB)

Abstract

Rad se bavi odnosima dve zemlje u periodu od približno samog početka 1929. (Šestojanuarska diktatura) pa do druge polovine 1935. godine. Ovo je period započet privremenim suspendovanjem, a potom sve do smrti kralja Aleksandra oktobra 1934, ograničavanja višestranačja u Kraljevini Jugoslaviji. Nakon njegove smrti dolazi do obnavljanja višestranačkog sistema u potpunosti, uključujući i majske parlamentarne izbore 1935, nakon čega se formira vlada sa Milanom Stojadinovićem na čelu. Kako je već nakon smrti kralja Aleksandra uspostavljeno tročlano namesništvo na čelu sa Knezom Pavlom, to su u daljem vođenju politike zemlje on i Stojadinović imali ključni uticaj, što je obeležje sledećeg perioda međuratne istorije. Sa druge strane, u samom SSSR-u, Staljin potpuno preuzima vlast i usmerava zemlju u pravcu njenog unutrašnjeg autarhičnog razvoja, smanjujući uticaj Kominterne i ideju „širenja svetske revolucije“, za koju se personalno zalagao u ranijim godinama nastanka i razvoja Sovjetske Rusije (SSSR) Lav Trocki. Ovo su godine kada se nagoveštava postepeni proces promene spoljnopolitičke koncepcije Moskve, od apsolutnog protivnika Versaja i saradnje, posebno preko Kominterne sa revizionističkim zemljama u Evropi do krupnog obrta nakon dolaska nacista u Nemačkoj na vlast. Krajem ovog perioda SSSR se okreće saradnji sa Francuskom kao nosiocem Versajskog sistema, ulazi u Društvo naroda, dolazi do potpisivanja Francusko-sovjetskog pakta, i do pokušaja realizacije koncepta Istočnog partnerstva. Kraljevina Jugoslavija u ovom periodu od oko šest i po godina, na spoljnom planu ne beleži nagle i posebno uočljive promene. Francuska i dalje ostaje sila spoljnopolitičkog prioriteta, ali krajem ovog perioda, vidljivo je postepeno smanjenje dotle predominantnog francuskog uticaja. Učvršćena je Mala antanta, koja sada postaje zajednica tri države, pa kada su u pitanju odnosi prema SSSR-u, važno je da su upravo Čehoslovačka i Rumunija pokretale inicijativu o zajedničkom uspostavljanju sve tri zemlje članice, diplomatskih odnosa i čak razvijanje saradnje sa Moskvom. Kralj Aleksandar je pokazivao spremnost za otopljavanjem odnosa sa SSSR- om, što je dostiglo kulminaciju u prihvatanju u okviru Društva naroda juna 1933, sve tri članice Male antante pojedinačno, sovjetskog predloga o definiciji agresora – što se diplomatski može smatrati indirektnim priznanjem. Međutim, zvanični Beograd nije pratio uspostavljanje diplomatskih odnosa Čehoslovačke i Rumunije sa SSSR-om te godine, već je to ostavio kao mogućnost u budućnosti. Septembra 1934. Jugoslavija podržava ulazak SSSR-a u Društvo naroda. Nakon atentata u Marseju oktobra 1934. i ubistva kralja Aleksandra, ne dolazi do bitnih promena u odnosima i politici Jugoslavije i SSSR-a. U Društvu naroda krajem 1934. sovjetska delegacija prihvata načelno jugoslovensku deklaraciju u vezi optužbe za logistiku izvršenja i podstrekivanja atentata, predstavljenu ovom telu, kojom se pored izvršioca kritikuje i Mađarska. Naučno istraživanje rada „Kraljevina Jugoslavija i SSSR 1929- 1935“ je prevashodno bazirano na neobjavljenoj arhivskoj građi u Arhivu Jugoslavije, pre svega diplomatskoj građi Kraljevine Jugoslavije, fondu Milan Stojadinović, Pres birou, potom objavljenoj sovjetskoj diplomatskoj građi za ovaj period u više izdanja uključujući i ona novija što su zajedno noseći izvori za izradu ovog toma rada jugoslovensko-sovjetskih međuratnih odnosa. Sledi objavljena građa Kominterne, Stenografske beleške sa zasedanja Narodne skupštine Kraljevine Jugoslavije, periodika, pre svega onoj na tlu Jugoslavije, potom sovjetska, zatim ruska emigrantska, a u manjoj meri i iz nekih drugih evropskih zemalja, memoaristika i celokupna literatura domaća i strana vezano za temu rada. Objavljivanjem rada „Kraljevina Jugoslavija i SSSR 1929- 1935“, kao naučne monografije, zaokružuje se naš trotomni poduhvat o jugoslovensko-sovjetskim odnosima u celokupnom međuratnom periodu 1918-1941, (radom je obuhvaćen i deo Drugog svetskog raga, približno do početka 1944. godine).

Actions (login required)

View Item